Tortikollis Nedir?
Tortikollis, latince “tortus” (bükülmüş, burkulmuş) ve “collum” (boyun) kelimelerinden oluşur ve bükülmüş boyun anlamına gelir. Tortikollis, kalça çıkığı ve çarpık ayak (pes ekinovarus)’tan sonra en sık görülen doğumsal anomalidir. Doğumsal tortikollis boyun yan kısımlarında bulunan sternokleidomastoid (SKM) adlı kasın bir tarafta kısalması sonucu oluşan bir hastalıktır. Diğer adı müsküler yani kasa bağlı tortikollistir. Baş o kısıma eğilmiştir. Tortikollis, doğumda olabilir fakat genellikle doğumdan 1 ay sonra fark edilir. Kulak, tortikollis olan taraftaki köprücük kemiğine doğru yaklaşır, yüz ve çene ise karşı tarafa doğru yukarı bakar. Tortikollis görülme sıklığı 1000’de 3-20’dir. Erkek bebeklerde kızlardan 1,5 kat daha sık rastlanır.
Tortikollis Nedenleri Nelerdir?
Doğumsal tortikollis için birçok neden sayılmıştır:
- Doğum travması: %30-60 gibi bir kısmında
- Bebeğin rahim içinde anormal pozisyonda durması
- Boyun omurunun bir kısmının olmaması
- Boyun bölgesinde oluşan lenf bezi büyümeleri
- Göz kaslarının dengesizliği
- Boyun kaslarının çevresini saran zarın iltihabı
- Grisel sendromu. Burada travma veya iltihap sonucu 1. ve 2. boyun omurları arası eklem sabitliği bozulmuştur.
- Sandifer sendromu. Burada gastroözofajiyal reflüsü olan bebek mevcuttur ve baş sola doğru eğiktir.
Musküler Tortikollis (Kasa Bağlı) Nedir?
Müsküler yani kasa bağlı tortikollis 3 tipe ayrılır. Birincisinde kas içinde bir şişlik mevcuttur ve fibromatozis kolli diye adlandırılır. Bu şişlik genellikle doğumdan sonraki 2-3. haftalarda fark edilebilir, sonrasında büyür ve 4-6. aylarda kaybolur. Erkeklerde ve sağ tarafta sıktır. İkinci tipinde kitle yoktur. Sadece kasta gerginlik saptanır. Üçüncü tipinde ise çocuğun duruşuna bağlı tortikollis mevcuttur. Burada sternokleidomastoid kasında kitle veya kısalık saptanmaz. Birkaç hafta içinde geriler.
Tortikollis Tanısı Nasıl Koyulur?
Tanı fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Ultrasonografi ile kastaki kitle görülebilir ve kasın kalınlığı ölçülür. Boyun rontgeni ile de doğumsal omurga anomalileri görülmeye çalışılır.
Tortikollis Tedavi Edilmeze Hangi Sorunlara Yol Açabilir ve Tedavisi Nasıldır?
Boyundaki sternokleidomastoid kasının gerginliği devam ederse çene, kulak, göz sorunları gelişebilir. Kafada şekil bozukluğu oluşabilir. Tedavi, fizik tedavi ve cerrahi tedavi olarak ikiye ayrılır. Fizik tedavi ile hastaların %90’nından fazlasında düzelme olur. Pasif germe egzersizleri tortikollis tedavisinde önerilen en yaygın yöntemdir. Germe egzersizleri haftanın 3 günü, 3 kez 15 germe şeklinde yapılır. Hasta 10-15 saniye germe pozisyonunda kalır, germe aralarında 10 saniye kadar beklenir. Burada ilk harekette kulaklar aynı taraf omzuna değdirilir. İkinci harekette çene sağa sola yine omuza değdirilir. Üçüncü harekette ise baş selam verir gibi öne eğilir. Daha sonra çene yukarı kalkar ve enseye doğru baş arkaya eğilir. Bunlara ek olarak anne-baba tarafından evde bazı aktiviteler uygulanır. Bu aktiviteler: çocuğun dikkatini çekebilecek objelerin hasta taraftan çocuğa gösterilmesi ve çocuğun hasta taraftan beslenmesidir. Bebekler uyanık olduğu dönemde mümkün oldukça yüzüstü pozisyonda tutulmalıdır. Sorun olan kaslar üzerine direkt masaj uygulanabilir. Egzersiz programına en az 1 yıl devam edilmelidir. Üç ayın altındaki hastalarda fizik tedavi başarısı çok iyidir. Bir yaşından sonra düzelme olmazsa cerrahi tedaviye başvurulur. Cerrahi tedavide fibrotik kas lifleri kesilir veya Z plasti yapılarak kas uzatılır.
